مقدمه
امروزه با توجه به نقش سازنده فعالیتهای ورزشی بر سلامت بدن، استفاده از لباسهای ورزشی با جنس پارچه مناسب و با کیفیت حائز اهمیت میباشد. یک لباس ورزشی مناسب باید در عین سبک بودن، تعرق بدن را به خود جذب کند و با تبخیر رطوبت از بو گرفتن و خیس ماندن لباس جلوگیری کند تا عملکرد فرد در حین انجام فعالیتهای ورزشی بهبود یافته و فرد بتواند بر روی حرکات ورزشی خود تمرکز داشته باشد.
متناسب با نوع فعالیت ورزشی، از الیاف مختلف مانند پنبه، پلی استر، نایلون و غیره در تولید لباسهای ورزشی، مانند لباس فوتبال، شورت ورزشی، دستکش، جوراب، گرمکن، لباس شنا و انواع کفشهای ورزشی و همچنین در تجهیزات ورزشی مانند ترامپولین، وسایل کمپینگ، دوچرخه و راکت استفاده میشود. لذا شناخت مواد اولیه و نخهای استفاده شده در لباسهای ورزشی در راستای انتخاب بهترین جنس لباس براساس فعالیت ورزشی، امری حائز اهمیت میباشد. در این مقاله نخهای مورد استفاده در تولید لباسهای ورزشی و ویژگیها، مزایا و معایب هرکدام مورد بررسی قرار میگیرد.
پلی استر
پلی استر یکی از الیاف مصنوعی مشتق شده از نفت خام میباشد. این لیف از نظر خواص، شباهت بسیاری به لیف نایلون دارد. الیاف پلی استر به تنهایی و یا به صورت ترکیبی با الیاف پنبه، ویسکوز و پشم مورد استفاده قرار میگیرد. استفاده از لباسهای ورزشی با جنس پلی استر برای ورزشکارانی که در محیطهای با رطوبت بالا و فعالیتهای ورزشی شدید با تعریق بالا فعالیت دارند مناسب میباشد و باعث بهبود عملکرد ورزشکار در فعالیتهای ورزشی مانند دویدن، پرش و بازیهای تیمی میشود.
مزایای استفاده از الیاف پلی استر در لباس ورزشی
برخی از مزایای استفاده از الیاف پلی استر در تولید البسه ورزشی عبارت اند از:
- سبکی و استحکام بالا در مقابل مواد شیمیایی
- مقاومت سایشی بالا
- مقاومت در برابر چین و چروک
- رنگ پذیری بالا و عدم تغییر رنگ در طولانی مدت
- جذب رطوبت پایین و خشک شدن سریع در شرایط تعریق و رطوبت بالا
معایب استفاده از الیاف پلی استر در لباس ورزشی
برخی از معایب استفاده از الیاف پلی استر در تولید البسه ورزشی عبارت اند از:
- احتمال ایجاد حساسیت پوستی در صورت استفاده مداوم
- ایجاد الکتریسیته ساکن
- عدم تنفس پذیری و عایق رطوبتی و در نتیجه ایجاد بوی نامطبوع در لباس در طول زمان
- عدم تجزیه زیستی و عدم سازگاری با محیط زیست
الاستین (اسپندکس یا لاکرا)
الاستین از پلیمرهای زنجیرهای بلند مانند پلی یورتان تشکیل شده که یکی از الیاف مصنوعی است. پارچه تولید شده از نخهای الاستین یک پارچه کشسان انعطاف پذیر با قابلیت کش آمدن به میزان 5 الی 8 برابر طول اولیه خود با قابلیت بازگشت پذیری 100 درصد میباشد. این نخ معمولاً با نام تجاری “اسپندکس” یا “لایکرا” نیز شناخته میشود. الیاف الاستین به ندرت به تنهایی در صنعت نساجی به کار میرود و غالباً با الیاف طبیعی و مصنوعی نظیر پنبه، نایلون یا پلی استر ترکیب میگردد تا ضمن دوام و استحکام به پارچه خاصیت کشسانی ببخشد. این نوع پارچه به ویژه در لباسهای ورزشی چسبان مانند لباسهای زیر، یوگا، دوچرخه سواری، مایو، شلوارهای جین کشی، جوارب ورزشی و دیگر لباسهایی که نیاز به آزادی حرکت و راحتی دارند، بسیار رایج است. از مزایای این لباس میتوان به قابلیت تنفس و تحرک پذیری بالای آن اشاره نمود و از معایب آن میتوان به احتمال ایجاد حساسیت، تحریکات پوستی و آلرژی در هنگام مصرف پارچه بافته شده از این الیاف زیاد است. همچنین مقاومت شیمایی این الیاف هنگامی که در معرض کلر و مواد شیمیایی قرار میگیرد کاهش مییابد.
نایلون یک لیف مصنوعی میباشد که ماده اولیه آن نیز جزو مشتقات نفت خام است. این الیاف یکی از پرمصرفترین الیاف مصنوعی مورد استفاده در صنایع نساجی و پوشاک به شمار میرود که ممکن است به تنهایی و یا به صورت مخلوط با الیاف دیگر نظیر پلی استر مورد استفاده قرار گیرد. ساختار نایلون شامل زنجیرههای بلند از واحدهای آمیدی است که از دیآمین و دیکربوکسیلیک اسید تشکیل شدهاند. این زنجیرهها به صورت منظم و طولانی در کنار هم قرار میگیرند. وجود گروههای آمیدی در ساختار نایلون موجب افزایش قطبیت و مقاومت شیمایی و همچنین کاهش جذب رطوبت آن میگردد. این نخها بیشتر در تولید لباسهای ورزشی مانند لباسهای دومیدانی، دوچرخهسواری و کوهنوردی استفاده میشود.
مزایای استفاده از الیاف الاستین (اسپندکس یا لاکرا) در لباس ورزشی
برخی از مزایای استفاده از الیاف الاستین (اسپندکس یا لاکرا) در تولید البسه ورزشی عبارت اند از:
- نرمی و سبکی
- استحکام بالا و طول عمر زیاد
- مقاومت سایشی بالا
- مقاومت در برابر چین و چروک و کشسانی بالا اشاره نمود
معایب استفاده از الیاف الاستین (اسپندکس یا لاکرا) در لباس ورزشی
برخی از معایب استفاده از الیاف الاستین (اسپندکس یا لاکرا) در تولید البسه ورزشی عبارت اند از:
- جذب رطوبت پایین و ایجاد بوی نامطبوع
- ایجاد الکتریسیته ساکن
پنبه
الیاف پنبه یک لیف طبیعی گیاهی است که حدود یک سوم کل تولیدات منسوجات جهان را شامل میشود. این الیاف بین 90 تا 95 درصد سلولز دارد. خواص الیاف پنبه بسته به نوع بذر، شرایط اقلیمی و آب و هوایی، شیوههای کشاورزی، منطقهای که گیاه در آن رشد میکند و بسیاری عوامل دیگر ممکن است متفاوت باشد. طول الیاف به دست آمده بین 3 تا 63 میلیمتر است. الیاف کوتاهتر از 12 میلیمتر قابلیت استفاده در ریسندگی الیاف کوتاه را نداشته بنابراین ارزش تجاری ندارد. در سالهای اخیر، استفاده از الیاف پنبه برای تولید لباسهای ورزشی به دلیل افزایش جذب و حفظ رطوبت در داخل الیاف پنبه کاهش یافته است زیرا به دلیل فعالیت بدنی، لباسها سنگین و چسبناک میشوند و احساس بسیار ناراحت کنندهای را به همراه دارند. بهترین روش برای حل این مشکل ترکیب الیاف پنبه با الیاف مصنوعی میباشد. غالباً از الیاف پنبه برای تولید لباسهای ورزشی ویژه ورزشهای سبک یا فعالیتهای ورزشی در فضای آزاد استفاده میشود.
مزایای استفاده از الیاف پنبه در لباس ورزشی
برخی از مزایای استفاده از الیاف پنبه در تولید البسه ورزشی عبارت اند از:
-
- نرمی و لطافت
- استحکام کششی بالا
- مقاومت سایشی بالا
- تنفس پذیری بالا
معایب استفاده از الیاف پنبه در لباس ورزشی
برخی از معایب استفاده از الیاف پنبه در تولید البسه ورزشی عبارت اند از:
-
- مقاومت پایین در برابر چین و چروک
- جذب و حفظ رطوبت بالا
- و تغییر فرم لباس در طول مصرف
بامبو
بامبو، جز الیاف طبیعی بوده و از گیاه بامبو استخراج میگردد. گیاه بامبو با رشد بسیار سریع خود (در طول مدت 3 ماه به حداکثر ارتفاع خود میرسد) و به دلیل عدم نیاز به استفاده از کود شیمیایی و آفت کش به عنوان الیاف سازگار با محیط زیست، کاربرد رو به رشدی در صنعت نساجی و تولید لباسهای ورزشی به ویژه لباس یوگا و انواع تی شرتهای ورزشی دارد. الیاف بامبو به دو روش مکانیکی و شیمیایی تولید میشوند و از آنجا که سلولز به عنوان پلیمر طبیعی جز اصلی الیاف بامبو را تشکیل میدهد، ساختار این الیاف استحکام و دوام قابل قبولی دارد.
مزایای استفاده از الیاف بامبو در لباس ورزشی
برخی از مزایای استفاده از الیاف بامبو در تولید البسه ورزشی عبارت اند از:
-
- نرمی و لطافت بالا
- مناسب برای پوستهای حساس
- دارای خاصیت ضدمیکروبی و جلوگیری از رشد باکتریها و قارچها
- محافظت از بدن در برابر اشعه UV
- انتقال هوا به داخل و خارج از پارچه و ایجاد حس خنکی و شادابی در حین فعالیت ورزشی
- جذب رطوبت و جلوگیری از بوی نامطبوع
معایب استفاده از الیاف بامبو در لباس ورزشی
برخی از معایب استفاده از الیاف بامبو در تولید البسه ورزشی عبارت اند از:
-
- قیمت تمام شده بالا
- ثبات رنگ پایین در طول مصرف در اثر شست و شو و نور خورشید
- مقاومت پایین در برابر سایش
بهترین جنس لباس ورزشی برای خرید
کارایی لباس ورزشی تحت تأثیر خواص ترمودینامیکی، آیرودینامیکی و یا هیدرودینامیکی الیاف به کار رفته در تولید آن میباشد. اولین قدم در انتخاب لباس ورزشی، تعیین نوع فعالیت ورزشی است که فرد قصد انجام آن را دارد. به عنوان مثال، برای فعالیتهای هوازی مانند دویدن، پارچههای تنفس پذیر و رطوبت گیر مانند پلی استر یا نایلون مناسب هستند. در حالی که برای فعالیتهای قدرتی مانند بدنسازی، پارچههای انعطاف پذیر و بادوام مانند اسپندکس یا نایلون-اسپندکس مناسبتر هستند. با توجه به نوع فعالیت ورزشی، میتوان لباسهای ورزشی را به دسته بندیهای مختلفی مانند زیر تقسیم کرد:
لباسهای ورزشی هوازی برای تمرینات شدید با تعریق بالا:
این لباسها باید سبک، خنک و تنفس پذیر باشند تا به تهویه هوا و خروج عرق از بدن کمک کنند. از جمله لباسهای ورزشی هوازی می توان به تیشرت، شورت، تاپ، شلوار ورزشی و جوراب اشاره کرد. لباسهای با جنس پلی استر و یا ترکیبی از پلی استر و الاستین و نایلون بهترین انتخاب برای انجام این تمرینات میباشد.
لباسهای ورزشی قدرتی و نیاز به کشسانی بالا:
این لباسها باید انعطاف پذیر و بادوام باشند تا آزادی حرکت و راحتی را در حین تمرینات قدرتی فراهم کنند. از جمله لباسهای ورزشی قدرتی میتوان به تیشرت آستین بلند، تاپ، شلوار ورزشی، لگینگ و شورت اشاره کرد. بهترین انتخاب برای انجام این فعالیتهای ورزشی، لباسهای با جنس الاستین میباشد.
لباسهای ورزشی شنا:
این لباسها باید ضد آب، مقاوم در برابر کلر و دارای خاصیت ارتجاعی باشند تا در حین شنا حرکت بدن را محدود نکنند. از جمله لباسهای ورزشی شنا میتوان به مایو و کلاه شنا اشاره کرد. الیاف پلی استر و یا الاستین برای تولید این لباسهای ورزشی مناسب میباشد.
همچنین شرایط آب و هوایی، میزان تعریق بدن، حساسیت پوستی نیز در انتخاب لباس ورزشی مناسب هستند. به عنوان مثال در فصل های گرم، انتخاب پارچههای خنک و رطوبت گیر مانند پلی استر یا نایلون ضروری است. در حالی که در فصلهای سرد، پارچههای گرمتر مانند پنبه میتوانند به حفظ دمای بدن شما کمک کنند. همچنین برای افراد با تعریق زیاد، پارچههایی که قابلیت بالای جذب و دفع سریع عرق دارند مانند پلی استر یا نایلون، بهترین گزینه میباشند. برای افراد دارای حساسیت پوستی استفاده از پارچههای طبیعی مانند پنبه یا بامبو که نرم و ضد حساسیت هستند توصیه می شود.
نتیجهگیری:
بهترین نخ برای لباس ورزشی به نوع ورزش و نیازهای شما بستگی دارد. نخهایی مانند پلیاستر و نایلون برای ورزشهای پرتحرک و نیازمند خشک شدن سریع مناسب هستند؛ تولید کنندگانی که نخ پلی استر را انتخاب می کنند می توانند از نخهای FDY و DTY استفاده کنند.
در حالی که پنبه و بامبو برای تمرینات سبکتر و راحتی روزانه بهترین گزینه هستند. ترکیب نخهای مختلف نیز میتواند ویژگیهای متنوعی از جمله کشسانی، خشک شدن سریع و دوام را به لباسهای ورزشی بدهد.